​Zrównoważona turystyka. Jak podróżować odpowiedzialnie?

Choć w dzisiejszych czasach podróżowanie może wydawać się czymś naturalnym, wpisanym we wszędobylską naturę człowieka, jest to zjawisko stosunkowo nowe. Jeszcze w XIX wieku podróżowali właściwie jedynie kupcy, artyści, czy wolne duchy. Chęć podróżowania u kobiet była diagnozowana jako choroba, swoista niespokojność wymagająca leczenia. Wyjazd „do wód” wydawał się być idealnym lekarstwem na takie fanaberie. Kobiety podróżujące postrzegane były jako niepokorne i zbuntowane, jak choćby Marianna Orańska, królewna niderlandzka z Kamieńca Ząbkowickiego, kochająca wędrówki po górach.

Również w przypadku mężczyzn podróże były w dużym stopniu związane z konkretnymi potrzebami – interesami, objazdem włości, utrzymywaniem relacji towarzyskich czy handlowych. Potrzebę podróży wybaczano jednak młodym mężczyznom, którzy, poznając świat, mieli uczyć się życia i odkrywać swoje pasje. Na szczęście, te czasy mamy już za sobą i podróże stały się czymś oczywistym, wynikającym ze zwykłej ciekawości świata lub potrzeby oderwania od codzienności i obowiązków.

Niezależnie od tego, z jakich pobudek ruszamy w drogę, wspólnym mianownikiem jest przekonanie, że czas podróży to czas beztroski. Stąd też, podróże stały się takim potężnym afrodyzjakiem, podbijającym serca milionów turystów. A właściwie, miliardów. Tak masowe poruszenie nie mogło pozostać bez wpływu na relacje w świecie. Skutki gwałtownego wzrostu skali turystyki są, oczywiście, zarówno pozytywne jak i negatywne.

Jak zmienił się świat w wyniku popularyzacji turystyki?

Zacznijmy od korzyści.

Do pozytywnych skutków z pewnością można zaliczyć przyspieszony rozwój następujący dzięki wzajemnej wymianie doświadczeń. Podróżując, uczymy się, poznajemy odmienne sposoby na życie czy modele radzenia sobie z podobnymi problemami. Poznajemy nowe rozwiązania technologiczne. Poznajemy nową kuchnię, lokalne wyroby, zachwycamy się nieznanymi technikami rękodzieła. Doświadczamy innego spojrzenia na świat. Często wykorzystujemy poznane rozwiązania, smaki, a czasem obyczaje po powrocie do domu, bo to przecież niezwykle miły sposób powrotu do najlepszych wspomnień.

Wymiana doświadczeń odbywa się, oczywiście, w dwie strony. Do miejsca docelowego przywozimy wiedzę i rozwiązania, których rdzenni mieszkańcy obcych regionów mogli nie znać. Turystyka niesamowicie przyspieszyła wymianę myśli, technologii, know-how. To jeden z jej pozytywnych aspektów, ale są również inne, o bardziej doniosłym znaczeniu gospodarczym. Turyści potrzebują sprawnego transportu, z którego w efekcie korzystają również lokalne społeczności. Zostają one lepiej skomunikowane ze światem zewnętrznym. Dzięki regularnym połączeniom kolejowym czy autobusowym mieszkańcy zyskują lepsze perspektywy, korzystają z dojazdów do pracy lub szkoły. Turystyka jest znaczącym elementem w trudnym i kosztownym zwalczaniu wykluczenia komunikacyjnego.

Nie bez znaczenia, oczywiście, jest fakt, że turyści oznaczają napływ gotówki. Turystyka pozwoliła stanąć na nogi i znaleźć dochodowe zajęcie mieszkańcom wielu regionów, w których brakuje innej pracy. Całe państwa opierają planowanie swojej gospodarki na przychodach z turystyki. To potężny sektor przyczyniający się do ogromnego wzrostu PKB wielu państw. Wydawałoby się, że turystyka to same plusy.

A jednak. Każdy kij ma dwa końce.

Uzależnienie od przychodów z turystyki w licznych regionach sprawiło, że mieszkańcy porzucili tradycyjne zajęcia. Wielu młodych ludzi nie jest w stanie powrócić do lokalnego rzemiosła. Gdy brakuje turystów, jak to dobitnie pokazały doświadczenia roku pandemii, ludzie ci z dnia na dzień pozostają bez środków do życia. Lokalne struktury i zależności zostały trwale zakłócone i powrót do nich nie jest łatwy. Są wioski, miasta, a nawet całe państwa, które potrafią wyłącznie wypatrywać turystów. Bez nich pozostają bezradni.

Wydawałoby się, że dotyczy to wyłącznie regionów egzotycznych, oddalonych od bogatego świata Zachodu. A jednak nie. Przestój w turystyce niezwykle mocno dotknął takie europejskie potęgi, jak Wenecja czy Barcelona. Zobaczyliśmy, że są to miasta w dużej mierze pozbawione integralnej tkanki miejskiej, skrzywione nadmierną popularnością, które bez turystów niemal przestały funkcjonować. Od lat próbując ograniczać nadmierny napływ turystów, miasta te nie zrobiły nic, żeby funkcjonować niezależnie od turystyki, żeby powstrzymać mieszkańców od wyprowadzania się z centrum tak, aby utrzymać zwykłe życie w mieście. Turystyka zmieniła te miasta w lunaparki, ze wszystkimi tego konsekwencjami.

Zakłócenie naturalnych struktur nie pozostaje, oczywiście, bez wpływu na ekologię.

To nie tajemnica, że turyści wytwarzają znacznie więcej śmieci. Napoje w maleńkich, plastikowych butelkach, jedzenie na wynos w styropianowych opakowaniach, jednorazowe chusteczki odświeżające, jednorazowe płaszcze przeciwdeszczowe – to wszystko składa się na góry dodatkowych śmieci, których nie wytwarzają lokalni mieszkańcy. No i, oczywiście, ślad węglowy. To największa bolączka świadomych podróżników.

Jak być odpowiedzialnym turystą? Oto kilka pomysłów.

Transport to bolączka turystyki. Najbardziej skuteczne, pod względem ekologicznym, byłoby ograniczenie śladu węglowego. Jak jednak zrezygnować z pasji odkrywania uroków świata? Jak zawsze w ekologii, słowo-klucz to umiar. Jeżeli wybieramy podróż samolotem, czy rejs statkiem, które generują najwyższy ślad węglowy, planujmy dłuższe wakacje, zamiast kilku krótszych wyjazdów w ciągu roku. Im mniej dalekich kursów, tym lepiej dla planety. Może warto również zrezygnować z ekstrawaganckich, weekendowych „city breaków”, które stały się tak dostępne dzięki tanim liniom lotniczym, na rzecz weekendów spędzonych lokalnie? Lokalna turystyka ma tak dużo do zaoferowania, a doświadczeni podróżnicy często po latach odkrywają, że cały świat mieli w zasięgu ręki. Nie przekonuje Cię to? Marzysz o objechaniu całego świata? Może, więc, wybierzesz pociąg lub inne lokalne środki transportu publicznego? To znacznie bardziej odpowiedzialna opcja podróży.

Rower i piesze wędrówki

To najlepsze rozwiązania na turystyczne podboje. Infrastruktura rowerowa poprawia się z roku na rok. Doskonałym źródłem inspiracji podróżniczych jest europejska sieć szlaków rowerowych EuroVelo. W Polsce szczególnie atrakcyjnie wyróżnia się szlak Green Velo, o imponującej długości niemal 2000 km. Podróżować można również pieszo, choć może wydawać się to nieszablonowe. Jak daleko można dotrzeć bez środków transportu? Bardzo daleko. Są tacy, którzy obeszli na piechotę całą Polskę. Czy to nie bardziej egzotyczne doznanie niż wyprawa do Tajlandii z biurem podróży? Wystarczy rozejrzeć się wokół i zainwestować w parę wygodnych butów.

Hotel

Każdy z pewnością widział w łazience hotelowej informacje o tym, jak postępować z ręcznikami. Rzucone na podłogę oznaczają konieczność wyprania, a te pozostawione na wieszaku mogą być nadal używane. To nie jest jedynie chwyt marketingowy, czy oszczędność hotelu. Wyobraź sobie, ile środków piorących zużywa branża hotelarska na całym świecie. Czy w domu zmieniasz ręczniki każdego dnia? No, właśnie. To z pewnością w podróży również możesz korzystać z ręcznika, aż się nie zabrudzi. Coraz więcej hoteli odchodzi również od jednorazowych kosmetyków. Szamponik wystarczający na jedno użycie w plastikowej buteleczce? Obok niego odżywka i maleńki płyn pod prysznic? Nie! Jeżeli nie musisz, po prostu nie korzystaj z nich. W ankiecie hotelowej zostaw uwagę, że ważna jest dla Ciebie ekologia, a plastikowe buteleczki ranią Twoje zielone serce. Drobnymi krokami można doprowadzić do wielkich zmian.

Jednorazowe naczynia, opakowania, sztućce, butelki. W podróży spotykamy je nadzwyczaj często. Nie jest łatwo ich uniknąć, ale może chociażby zestaw własnych eko-sztućców w torebce, czy butelka na wodę, trzymana zawsze pod ręką, pozwoli ograniczyć hałdy wytwarzanych śmieci?

Ekoturystyka!

Podczas wędrówek i spacerów zbieraj śmieci. Wybierając się na spacer do lasu, czy parku krajobrazowego, zabierz ze sobą duży worek. Pozbieraj te pozostawione przez innych i zostaw je przy najbliższym koszu na śmieci. Przyda się do tego patyk i rękawiczki. To nie musi być brudna robota, a doskonała zabawa i edukacja dla dzieci, które uczą się przez naśladownictwo i naprawdę poważnie podchodzą do ekologii, często znacznie poważniej niż starsze pokolenia. Trafienie patykiem w puszkę i do worka nie jest takie łatwe, a dzieci lubią wyzwania.

Wspieraj lokalne rzemiosło, zwyczaje, produkty. Unikaj wszechobecnej chińszczyzny. Napij się lokalnego napoju, spróbuj lokalnych przysmaków. Dzięki temu, że nie kupujesz podczas podróży importowanych produktów, które możesz kupić w swoim kraju, ponownie ograniczasz ślad węglowy. Chcesz kupić pamiątkę z Chin? Wybierz się do Chin. Najlepiej na rowerze, to dopiero przygoda. Dzięki kupowaniu autentycznie lokalnych produktów wspierasz również lokalną, tradycyjną przedsiębiorczość, przyczyniając się do utrzymania ginących zawodów.

Omijaj typowo turystyczne atrakcje – pułapki. Wspieraj autentyczną sztukę. Czy nie przyjemniej jest wsłuchać się w dźwięki fado w przypadkowym portugalskim barze, w którym występują co wieczór lokalni artyści dla zwykłych mieszkańców, zamiast przepłacać za sztucznie rozreklamowany „najlepszy show” dla turystów w lizbońskiej Alfamie? Biorąc udział w tego typu atrakcjach, wspierasz najczęściej wąską grupę wykonawców, do których trafia jedynie ułamek zapłaconej kwoty. Większość dochodu płynie do agencji turystycznej, która zapewnia dopływ turystów. A tuż za rogiem może znajdować się pusty bar, z autentyczną muzyką, doskonałym jedzeniem, do którego nikt nie trafił, bo autokary z turystami zostały skierowane do medialnej fabryki. Nie daj się na to nabrać. To, co prawdziwe, lokalne, często jest dostępne na wyciągnięcie ręki. Nie kosztuje milionów monet, nie wymaga pośrednictwa korporacji turystycznych. Wspierając lokalne biznesy, wspierasz normalne, zwykłe, codzienne funkcjonowanie świata, jesteś częścią naturalnego ekosystemu, pozwalasz mu przeżyć, nie zakłócając naturalnej równowagi.

Równowaga – klucz do odpowiedzialnego podróżowania

I właśnie z taką myślą powinniśmy podróżować, żeby w jak najmniejszym stopniu zakłócać zwykły tryb życia w miejscu, które odwiedzamy. Podróżujmy tak, aby być raczej mile widzianym gościem i częścią społeczności, a nie obcym, który ogląda świat zza szyby swojego luksusowego autokaru, pozostawiając za sobą niewyobrażalne nierówności i góry śmieci. Wtapiajmy się w otoczenie, bądźmy jego częścią, doceńmy lokalność, a świat nam to wynagrodzi.

Autorka: Natalia, Natunaturally.com